Jak zapobiegać udarowi mózgu?

• prawidłowym leczeniu doprowadzających stanów, które są czynnikami ryzyka wystąpienia ponownego udaru mózgu:
  
  • nadciśnienia tętniczego – jest to główna przyczyna udaru niedokrwiennego
    i krwotocznego. Należy tak leczyć nadciśnienie tętnicze, aby górne jego wartości nie przekraczały 140 mmHg, a dolne 90 mmHg (dla chorych z cukrzycą 85 mmHg)
  • cukrzycy – należy stosować dietę i leki według zaleceń lekarza oraz kontrolować poziom cukru i hemoglobiny glikowanej
  • chorób serca – szczególnie migotania przedsionków, w którym kluczowe znaczenie ma skuteczna prewencja zdarzeń zakrzepowo-zatorowych
  • podwyższonego stężenia cholesterolu, który sprzyja tworzeniu się zmian miażdżycowych w tętnicach
  • otyłości, która sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego, cukrzycy i chorobom serca

• prowadzeniu zdrowego stylu życia
  • nie palenie papierosów – palenie powoduje uszkodzenie wewnętrznej ściany tętnic, co ułatwia powstawanie zakrzepów zwężających lub zamykających tętnicę, jest przyczyną wahań ciśnienia tętniczego, powoduje zaburzenia w dopływie tlenu do komórek mózgowych
  • nie nadużywanie alkoholu
  • prowadzenie aktywnego trybu życia.

W zapobieganiu powtórnemu udarowi niedokrwiennemu mózgu szczególne znaczenie ma przyjmowanie leków przeciwpłytkowych lub przeciwzakrzepowych.

Leki przeciwpłytkowe (antyagregacyjne) to leki, które hamują „zlepianie płytek”, małych ciałek krwi, a tym samym zapobiegają tworzeniu się zakrzepów w tętnicach zwężających lub zamykających światło naczynia. Mechanizm działania tej grupy leków opisano dokładniej w materiałach poświęconych zawałowi serca. Leki tej grupy stosujemy, gdy przyczyną udaru mózgu są zmiany miażdżycowe tętnic. Najważniejszym lekiem z tej grupy jest kwas acetylosalicylowy, popularnie (choć niesłusznie) nazywany aspiryną.

Leki przeciwzakrzepowe (antykoagulacyjne) stosuje się, gdy przyczyną udaru mózgu jest zaczopowanie naczynia przez fragment skrzepliny uformowanej w sercu lub innych naczyniach, który z prądem krwi dotarł do tętnicy mózgowej powodując zaburzenia przepływu krwi i w rezultacie niedokrwienie mózgu.

Leki przeciwzakrzepowe silniej hamują tworzenie skrzepliny niż leki przeciwpłytkowe, dlatego w czasie ich przyjmowania chory musi przestrzegać ważnych zasad, a leczenie to musi być ściśle kontrolowane przez lekarza. Najważniejsze preparaty w tej grupie leków to: antagoniści witaminy K (acenokumarol i warfaryna) oraz rywaroksaban, apiksaban, dabigatran.

W przypadku antagonistów witaminy K skuteczność i bezpieczeństwo leczenia należy okresowo (najczęściej raz w miesiącu) kontrolować oceniając tzw. międzynarodowy znormalizowany wskaźnik [krzepnięcia krwi] – INR. Im większa wartość INR, tym krzepnięcie krwi jest bardziej zahamowane. Prawidłowo w trakcie terapii wartość INR powinna mieścić się między 2 a 3. Większe wartości INR świadczą o zbyt dużej dawce stosowanego leku i zwiększonym ryzyku wystąpienia powikłań krwotocznych.

Mniejsze wartości INR to wynik niedostatecznych dawek leku, które nie zabezpieczają przed tworzeniem się kolejnych skrzeplin. Wartości INR nie kontroluje się w przypadku stosowania nowszych leków przeciwzakrzepowych (rywaroksaban, apiksaban, dabigatran). Działanie tych leków jest stabilniejsze, mniej zmienne osobniczo i większym stopniu daje się przewidzieć.

Najważniejsze zasady przyjmowania leków przeciwzakrzepowych to:

• dokładne przestrzeganie zalecanych dawek leku
• okresowe kontrolowanie stopnia działania leku (w przypadku stosowania acenokumarolu lub warfaryny) – najczęściej co 4-6 tygodni (o częstości kontroli decyduje lekarz prowadzący) oznaczanie INR (zalecana wartość INR 2-3)
• zwracanie uwagi na objawy sygnalizujące zbyt silne działanie leku, takie jak: krwawienie z dziąseł lub nosa, liczne siniaki na skórze, smoliste stolce. Jeżeli wystąpią takie objawy, należy natychmiast zgłosić to lekarzowi
• zwracanie uwagi na przyjmowanie innych leków, które mogą zwiększać działanie przeciwkrzepliwe, jak leki przeciwbólowe (z wyjątkiem paracetamolu), amiodaron, cymetydyna. Dlatego konieczne jest, aby każdego lekarza poinformować o przyjmowaniu leków przeciwzakrzepowych
• szczególne kontrolowanie ciśnienia krwi – podwyższone ciśnienie zwiększa prawdopodobieństwo krwawienia.

Opracowanie:

Dr med. Arleta Kuczyńska-Zardzewiały

Prof. dr hab. med. Anna Członkowska

Dr med. Jarosław Pniewski

Dr med. Andrzej Cacko